Βιβλία που άνοιξαν μοντελιστικούς δρόμους…

Οσοι ξεκίνησαν το μοντελισμό στις αρχές ή τα μέσα της δεκαετίας του ’70, ασφαλώς θα θυμούνται τι ήταν αυτό -ή αυτά- που τους ώθησαν να ασχοληθούν με το χόμπυ.

Τότε δεν υπήρχε διαδίκτυο ούτε η πληθώρα των σημερινών εντύπων και περιοδικών.

Η σημασία της βιτρίνας των καταστημάτων ήταν τεράστια, σε μια εποχή που επίσης δεν υπήρχαν ηλεκτρονικά καταστήματα. Θυμάμαι το χάζεμα, μόνος ή με φίλους, με τις ώρες στα μαγαζιά που είχαν μοντέλα στις βιτρίνες τους ή στα ειδικά περιστρεφόμενα σταντ. Ηταν η εποχή που έβρισκες μοντέλα, εκτός από τα λιγοστά μοντελιστικά καταστήματα, σε παιχνιδάδικα (μικρά και μεγάλα), βιβλιοχαρτοπωλεία, ψιλικατζίδικα, είδη δώρων, ακόμα και σε περίπτερα ή καταστήματα εντελώς άσχετα!

Εκτός από την κουβέντα με τους φίλους/συμμαθητές μοντελιστές και τον καταστηματάρχη, δεν υπήρχαν πολλοί τρόποι επικοινωνίας. Κάποια περιοδικά ή αερολέσχες με τμήμα στατικού μοντελισμού και μετά τα… βιβλία και ειδικότερα τα ξένα, μια και ο μοντελισμός ήταν ήδη στις δόξες του στο εξωτερικό.

Τα Σάββατα, απαραίτητο πέρασμα στην οδό Αμερικής, όπου ήταν το αμερικάνικο βιβλιοπωλείο «Σαμούχος» (και πιο κάτω ο Παντελίδης). Εφερνε όλα τα ξένα βιβλία και περιοδικά και κάποια φεγγάρια και μοντέλα (Monogram). Eκτός από αεροπορικά και μοντελιστικά είχε και πολλά επιστημονικά, αλλά και γενικού ενδιαφέροντος. Είχε μάλιστα και υπηρεσία συνδρομών ξένου Τύπου. Δεν ήταν σπάνιο μια επίσκεψη εκεί να σε αφήσει χωρίς…κέρμα για το λεωφορείο επιστροφής, αφού μπορούσες να βρείς όλη τη σειρά της ιαπωνικής Koku-Fan/Bunrin-do, όλες τις νέες κυκλοφορίες σε αεροπορικά & μοντελιστικά περιοδικά, βιβλία και special/extra εκδόσεις, συχνά σε τιμές προσφοράς/εκπτώσεων. Στο βάθος έβρισκες πολύ ενδιαφέροντα βιβλία για ψυχολογία, ιατρική, αυτοβελτίωση, αλλά και ξένη λογοτεχνία. Ηταν ο πρώτος που έφερε τα περίφημα βιβλία της Salamander, που μέχρι τότε τα βλέπαμε σε διαφημίσεις ξένων περιοδικών. Ο όγκος και η ποσότητα των βιβλίων ήταν τέτοια που το στενόμακρο βιβλιοπωλείο επεκτάθηκε και σε ένα διπλανό κατάστημα, όπου στεγάζονταν βιβλία και μοντέλα δίπλα-δίπλα.

Τα βιβλία της Salamander ήταν εκπληκτικά σε μια εποχή που η πληροφορία για μοντελιστές ήταν σπάνια και δυσεύρετη. Ηταν μεγάλα σε μέγεθος (μεγαλύτερα από Α4) με σκληρά εξώφυλλα, πολλές σελίδες, έγχρωμες φωτογραφίες, με πολλά profiles, σχέδια τριών όψεων και πίνακες στοιχείων. Αυτά, σε συνδυασμό με φοβερά κείμενα από συγγραφείς όπως ο Bill Gunston και ιδιαίτερα προσιτή τιμή, αλλά και ποικιλία θεμάτων τα έκαναν ακαταμάχητα. Γύρω το 1977 η τιμή τους ήταν κάτω από ένα ευρώ (340 δραχμές). Επειδή τότε με το ποσό αυτό αγόραζες το B-29 ή το C-130 της Airfix στην 1/72 και σου περίσσευαν λεφτά για χρώματα και πινέλα, είχα ρωτήσει τον πωλητή αν «αυτά τα βιβλία αξίζουν τα λεφτά τους». «Φυσικά και αξίζουν» μου απάντησε και μου κατέβασε από τα ράφια μερικά από αυτά, τα οποία τα ήθελα…όλα!

Η δημοτικότητά τους δεν έπεσε για τα επόμενα 15 χρόνια. Όταν ήμουν αρχισυντάκτης στην «ΠΤΗΣΗ», στα μέσα της δεκαετίας του ’80, ο υπεύθυνος πωλήσεων της βρετανικής εκδοτικής εταιρίας ερχόταν στην Ελλάδα κάμποσες φορές το χρόνο για να μου δείξει από κοντά τις νέες κυκλοφορίες και να πάρει παραγγελίες για το mail order βιβλιοπωλείο που είχα οργανώσει στο ισόγειο της Γοργίου.

Στα ξένα περιοδικά, κυρίως το βρετανικό «Scale Models» και το αμερικανικό «Scale Modeler», βλέπαμε διαφημίσεις των νέων βιβλίων λίγο πριν τα εισάγει ο Σαμούχος.

Από αυτά, τα πιο σημαντικά, όσον αφορά το στατικό μοντελισμό, και ιδιαίτερα τα αεροπλάνα ήταν τα εξής:

«How to Go Plastic Modelling» του Chris Ellis (της εκδοτικής εταιρίας PSL-Patrick Stephens Ltd) του 1968, με 5 επανεκδόσεις μέχρι το 1976!

«Μaking Model Aircraft» του Bryan Philpott (PSL) του 1976 επίσης. Ένα από τα πιο ευχάριστα και απολαυστικά, αλλά και πολύ χρήσιμα βιβλία για το μοντελισμό. Πολλές τεχνικές, κατανοητές αλλά και πολυεπίπεδη ανάλυση και συσχέτιση του μοντελισμού με την καθημερινότητα και τις ανησυχίες του μέσου μοντελιστή. Φανατικός υπέρμαχος της απόλαυσης πάνω από κάθε άλλη ανησυχία για τελειότητα. Ο Bryan Philpott ήταν παράλληλα αρθρογράφος στο περιοδικό «Airfix Magazine», συχνά φτιάχνοντας τα νέα κιτ αεροσκαφών της Airfix μόλις κυκλοφορούσαν. Την έλλειψη χρώματος στις φωτογραφίες αναπλήρωναν τα υπέροχα σχέδια και γραμμικά σκίτσα για επεξήγηση των τεχνικών.

«Painting & Detailing Model Aircraft – Focus On Modelling Techniques» του Les Whitehouse (Almark Publishing, 1977). Εξαιρετική σειρά για τον αρχάριο, με πολλά επεξηγηματικά σχέδια και τα πρώτα με μαλακό εξώφυλλο (τότε τα περισσότερα είχαν σκληρό) και συνεπώς σε πολύ προσιτή τιμή. Ηταν τα πρώτα μοντελιστικά βιβλία σε στυλ "in action", δηλαδή με πλάτος μεγαλύτερο από το ύψος του βιβλίου. 

«Painting & Lining Scale Models» του Ian D. Huntley (MAP-Model & Allied Publications/Argus books Ltd, 1976). Η βίβλος του Scale Colour, από έναν άνθρωπο που είχε ερευνήσει όσο λίγοι το θέμα του σωστού χρώματος στο μοντελισμό. Επίσης πολλές τεχνικές βαψίματος και ανάμειξης χρωμάτων.

«Scale Models in Plastic» του Roger Chesneau (Conway, 1979). Ένα από τα καλύτερα βιβλία για το στατικό μοντελισμό, με διαχρονικές τεχνικές και πολύτιμες πληροφορίες. Ο Roger Chesneau ήταν ένας από τους αρθρογράφους του παλιού καλού «Scale Models» (συχνά χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμo Joe Saki), ιδρυτής της εκδοτικής εταιρίας ADHOC (με τα πολύ καλά βιβλία In the cockpit) και συγγραφέας πολλών άλλων βιβλίων με θέμα τα μοντέλα πλοίων. Φίλος, συνεργάτης και συνεταίρος σε πολλές δραστηριότητες με τον Ray Rimell, αρχισυντάκτη του Scale Models (και αρθρογράφου στο «Modelling» στα πρώτα τεύχη). Ο Roger έφυγε από κοντά μας την 1^η Αυγούστου 2015.

«Οn Plastic Wings» του Francois Verlinden (Verlinden Publications, 1983). Τα βιβλία του Verlinden σηματοδοτούν ένα σημείο καμπής στο μοντελισμό στην αρχή της δεκαετίας του ’80, με το μοναδικό στυλ του στα διοράματα, αλλά και την διάδοση των αξεσουάρ και βελτιωτικών σε όλο τον κόσμο, με την ίδρυση της ομώνυμης εταιρίας του, αρχικά στο Βέλγιο και μετά στις ΗΠΑ.

Kαι φυσικά θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε τα βιβλία και τα special περιοδικά ή bookazines της Αirfix σε συνεργασία με τον εκδοτικό οίκο PSL (Patrick Stephens) στα μέσα της δεκαετίας του ’70 έως και τις αρχές της δεκαετίας του ’80.

Σε βολικό σχήμα και προσιτή τιμή (αλλά και σκληρά εξώφυλλα για να αντέχουν τη σκληρή χρήση στον πάγκο!) διέθεταν πακτωλό πληροφοριών που απευθυνόταν κυρίως στους μοντελιστές και ιδιαίτερα τους αγοραστές κιτ της Airfix, με θέματα την αεροπορία, τα άρματα μάχης και τα πλοία.

Δυστυχώς το σημερινό περιοδικό της Airfix (Modelworld) -και όχι μόνο αυτό για νάμαστε δίκαιοι- δεν έχει καμία σχέση με τις παλιές εκδόσεις της εταιρίας, κατά την ταπεινή μας γνώμη πάντα, ειδικά όσον αφορά το πώς δελεάζεις τον κόσμο να ασχοληθεί με ένα θέμα όπως το παρουσιάζεις, καθώς και το μείγμα ύλης του κάθε τεύχους (ώστε να νοιώθει άνετα ο αναγνώστης να αποχωρίζεται τα 10 ευρώ αντί να ψάχνει για free download…)

Μερικά από τα πιο πάνω βιβλία (και πιθανώς μερικά ακόμα που μας διαφεύγουν) μπορεί κανείς να τα βρεί ακόμα και σήμερα στο Εbay, στο Amazon ή και στις αγγελίες του Modelclub, ως μεταχειρισμένα, σε ποικιλία τιμών. Όχι όλα όμως.

Από την άποψη της σπανιότητας, τα βιβλία είναι πιο δύσκολο να βρεθούν σε σχέση με ένα κιτ. Ένα βιβλίο που εξαντλήθηκε πρίν χρόνια μπορεί να μην ξαναβρεθεί ποτέ (ούτε και σαν download) ή να βρεθεί σε απαγορευτική τιμή. Ένα μοντέλο, όσο σπάνιο κι αν είναι, κάποτε θα βρεθεί - και πιθανότατα σε καλή τιμή. Κι αν τελικά δεν βρεθεί, κάποια εταιρία σήμερα ή αύριο θα το κυκλοφορήσει με καλύτερη ποιότητα και λεπτομέρεια.

Τα βιβλία που αναφέραμε πιο πάνω έχουν όλα ένα κοινό στοιχείο.

Oι συγγραφείς τους μας παρέχουν πολύτιμα στοιχεία και φωτογραφίες που γεφυρώνουν διάφορες μοντελιστικές εποχές και μας επισημαίνουν τις διαφορές και τις δυσκολίες του τότε και του τώρα. Εταιρίες που πρωτοπόρησαν και τελικά έκλεισαν στο πλήρωμα του χρόνου. Τον τρόπο παραγωγής των injection αλλά και των vacuform κιτ, καθώς και τεχνικών που χάνονται στο βάθος του χρόνου, όταν τα πρώτα κιτ ήταν ξύλινα και ο μοντελισμός πρωτόγονος!

Επίσης δεν σταματούν να επαναλαμβάνουν και να μας θυμίζουν ότι -πάνω από όλα- ο μοντελισμός είναι χόμπυ και απόλαυση και όχι αγώνας δρόμου να φτάσουμε κάποιον άλλο ή να καταφέρουμε κάτι (πχ. ένα βραβείο) με οποιοδήποτε κόστος ή δαπάνη χρόνου.

Οι τεχνικές που περιέχουν είναι απλές, απλούστατες, όπως και τα εργαλεία τους. Πριν ακόμα τεθούν στη διάθεσή μας τόσα αξεσουάρ, βελτιωτικά, ζουμιά και άλλα παραφερνάλια που ασφαλώς αποσκοπούν πρωτίστως στην… τσέπη μας και όχι απαραιτήτως στην ευκολία ή στη μεγιστοποίηση της ευχαρίστησής μας!

Αλλωστε το διαδίκτυο έφερε μεν πληθώρα πληροφόρησης αλλά συχνά με τρόπο υπερβολικό, σε σημείο που ο μέσος μοντελιστής να μην μπορεί εύκολα να ακολουθήσει ένα εύκολο και εξελικτικό δρόμο προς την επιτυχία και να νομίζει ότι όλα μπορούν να γίνουν μέσα στο πρώτο ή τρίτο απόγευμα.

Φυσικά η σύγκριση των πιο πάνω βιβλίων με κάποια από τα σημερινά, όπως το FAQ της ΑΚ Ιnteractive, δείχνει πόσο πολύ έχει εξελιχθεί το χόμπυ μας τα τελευταία χρόνια. Δεν ξέρουμε αν η εξέλιξη θα πάρει δρόμους που θα βοηθήσουν νέους υποψήφιους να μπούν στο χόμπυ ή αν θα οδηγήσει σε κάτι διαφορετικό. Η συνάφεια του χόμπυ με τη θεματολογία του πραγματικού (αεροσκάφους ή άρματος ή πλοίου) είναι καταλυτική. Για παράδειγμα αν καταργηθεί ο πιλότος (ήδη συμβαίνει) και όλα τα μελλοντικά αεροπλάνα είναι χωρίς κόκπιτ, σε σχήμα δίσκου ή τριγώνου (Πανοράματος ή… τυρόπιτας), μονόχρωμα και με κινητήρες χωρίς καλώδια ή σωλήνες, τι σόι μοντέλα θα φτιάχνει ο μοντελιστής που δεν του αρέσουν τα παλιά θέματα? Aκόμα και το… X-Wing Fighter θα έχει περισσότερο ενδιαφέρον!

Όπως και νάχει το βιβλίο αποδεικνύει ότι αντέχει και συνυπάρχει αρμονικά με το διαδίκτυο.

Και αν τα παλιά βιβλία έχουν κάτι να μας πούν είναι ότι η απόλαυση στο Μοντελισμό είναι διαχρονική και δεν έχει να κάνει με την τεχνολογία. Κάτι σαν την Κλασική μουσική ας πούμε…