Καπάκια που…αντιστέκονται! (και πως θα τα ανοίξετε εύκολα)

Eχει συμβεί σε όλους μας - και θα ξανασυμβεί αν δεν λάβουμε τα μέτρα μας. Ο λόγος για τα…δύσκολα καπάκια, βιδωτά και μη, που απλουστεύουν αλλά ενίοτε δυσκολεύουν τη μοντελιστική μας ζωή όταν δεν ανοίγουν με τίποτα, αμφισβητώντας την τεράστια δύναμη των στιβαρών χεριών μας!

Το πρόβλημα δεν είναι 100% δικό μας. Ξεκινάει από τον κατασκευαστή. Άλλοτε για λόγους παράδοσης δεκαετιών και οικονομίας (σφηνωτά καπάκια τύπου Humbrol) και άλλοτε από διάθεση προστασίας των παιδιών (καπάκια ασφαλείας, της ίδιας εταιρίας – μην ζητήσετε να σας εξηγήσουμε πως συνδυάζονται αυτά τα δύο!) το πρόβλημα είναι σε ορισμένες περιπτώσεις δύσκολο να αντιμετωπιστεί αλλά και να προβλεφτεί.

Το σφηνωτό καπάκι του τενεκεδένιου χρώματος συνήθως το κλείνουμε βιαστικά αφού είμαστε έτοιμοι να βάψουμε. Με τον καιρό μαζεύει ξεραμένη μπογιά και το αποτέλεσμα είναι να μην κλείνει καλά. Συνεπώς το χρώμα αργά αλλά σταθερά στεγνώνει (κάνει «πέτσα») και στερεοποιείται σταδιακά μέσα στο κουτί του. Λύση πρώτη είναι να το σκουπίζουμε κάθε φορά με μια χαρτοπετσέτα ποτισμένη σε διαλυτικό πριν το ξανασφηνώσουμε στη θέση του (με ελάχιστη βαζελίνη, γράσο ή άλλο πυκνό λιπαντικό στα σημεία επαφής). Επίσης όταν το τοποθετούμε πιέζουμε με αρκετή δύναμη για να κλείσει καλά. Μερικοί αποθηκεύουν τα χρώματά τους μονίμως ανάποδα, έτσι ώστε το χρώμα το ίδιο να λειτουργεί ως φυσικό εσωτερικό σφράγισμα του καπακιού που εμποδίζει την είσοδο του αέρα. Άλλοι μεταφέρουν το περιεχόμενο των τενεκεδένιων κουτιών σε βιδωτά γυάλινα μπουκάλια. Επίσης κατά το ανακάτεμα φροντίζουμε να μην ξεχειλίζει το χρώμα, ενώ πάντα μεταφέρουμε την ποσότητα χρώματος που θέλουμε σε ένα μεταλλικό ή πλαστικό ρηχό «πιατάκι» ζωγραφικής και αραιώνουμε/ανακατεύουμε εκεί. Για τον ίδιο λόγο δεν σκουπίζουμε ποτέ τις τρίχες του πινέλου στο χείλος του τενεκεδένιου κουτιού για να αφαιρέσουμε την υπερβάλλουσα ποσότητα χρώματος.

Τα βιδωτά αλληλοκαλυπτόμενα/διπλά καπάκια ασφαλείας τα συναντάμε πολύ συχνά σε αμερικανικά προϊόντα αλλά έχουν επικρατήσει σχεδόν παντού. Είναι συνήθως λευκού χρώματος και με μια απλή ζωγραφιά στο πάνω μέρος μας εξηγούν ότι πρέπει να τα ανοίξουμε περιστρέφοντας αλλά και πιέζοντας ταυτόχρονα το καπάκι προς τα κάτω. Συχνά μας παιδεύουν, οι εσωτερικές επαφές εμπλοκής των δύο καπακιών φθείρονται (ή δεν εμπλέκονται εύκολα) και το άνοιγμα γίνεται μετά από αρκετές προσπάθειες. Μια λύση είναι να μην τα σφίγγουμε πολύ όταν τα κλείνουμε (το κάνουμε ασυναίσθητα διότι αυτά τα καπάκια δίνουν την εντύπωση ότι δεν έκλεισαν σωστά). Μια άλλη λύση είναι να αφαιρέσουμε τελείως το εξωτερικό περίβλημα, οπότε μένει σκέτο το απλό βιδωτό καπάκι  - και ησυχάσαμε (αν έχετε μικρά παιδιά μην το κάνετε αυτό). Η αφαίρεση θέλει προσοχή για να μην αυτοτραυματιστούμε: Mε κόφτη ή πριονωτό ξυράφι κόβουμε κάθετα ένα σημείο του εξωτερικού περιβλήματος κάνοντας μια τομή, η οποία όμως δεν πρέπει να κόψει το εσωτερικό καπάκι. Βάζοντας ένα κατσαβίδι ανάμεσα στα δύο αλληλοκαλυπτόμενα καπάκια, το εξωτερικό καπάκι ασφαλείας σχίζεται, διαλύεται και αφαιρείται. Έχουμε πλέον ένα…κακάσχημο αλλά συμβατικό καπάκι για να κάνουμε τη δουλειά μας.

Τα απλά βιδωτά καπάκια είναι τα πιο δύστροπα και δύσκολα. Το πρώτο λάθος γίνεται όταν δεν σκουπίζουμε το καπάκι πριν το βιδώσουμε στη θέση του. Εκτός από το σκούπισμα στις βόλτες του μπουκαλιού με χαρτοπετσέτα ποτισμένη σε διαλυτικό, βάζουμε και μια ποσότητα βαζελίνης ή άλλου λιπαντικού, ελέγχοντας σε τι κατάσταση βρίσκεται το εσωτερικό του καπακιού. Αν είναι λερωμένο το καθαρίζουμε και απλώνουμε και εκεί λίγο λιπαντικό. Τα παραπάνω δεν είναι καθόλου σχολαστικά ή κουραστικά αν πρόκειται να διατηρήσουμε την ψυχική μας υγεία!

Κάποια στιγμή όμως θα αντιμετωπίσουμε ένα καπάκι που δεν ανοίγει με τίποτα, εφαρμόζοντας ακόμα και όλη μας τη δύναμη με γυμνό χέρι, σε σημείο που να ταλαιπωρούμε επικίνδυνα το δέρμα του χεριού. Θα αναφέρουμε πιο κάτω μερικές λύσεις στο πρόβλημα και εσείς επιλέγετε αυτήν -ή αυτές- που σας ταιριάζουν καλύτερα.

Για μπουκαλάκια χρώματος Gunze (και Τamiya) η Gunze έχει ένα ανοιχτήρι πολύ αποτελεσματικό, όχι όμως πάντα. Αν το χρώμα το έχετε 10 – 15 χρόνια στο ράφι το καπάκι συχνά γίνεται εξαιρετικά μη…συνεργάσιμο!

Τα γάντια κηπουρικής με την άγρια επιφάνεια και η αυτοκόλλητη ταινία διπλής όψης είναι δύο απλά και παλιά κόλπα για να μην γλιστράει το χέρι πάνω στο καπάκι. Την ίδια δουλειά μπορούν να κάνουν και μερικά λαστιχάκια που θα διπλοτυλίξουμε πάνω στο σώμα του μπουκαλιού αλλά και στο καπάκι. Όλα αυτά βελτιώνουν το κράτημα και συνήθως έχουν αποτέλεσμα σε απλές περιπτώσεις. Ο «κάβουρας» είναι μια άλλη κλασική λύση αλλά έχει το μειονέκτημα ότι καταστρέφει εξωτερικά το καπάκι και ίσως κάνει ζημιά στις βόλτες - ειδικά των μεταλλικών καπακιών - ακόμα και αν παρεμβάλλουμε ύφασμα προστασίας. Το ίδιο ισχύει και για τις μεγάλες πένσες-τανάλιες και άλλα παρόμοια μεταλλικά βαριά εργαλεία. Τα γάντια κηπουρικής είναι απαραίτητο αξεσουάρ και για την προστασία του ευαίσθητου δέρματος των δακτύλων σας, ιδιαίτερα της αριστερής πλευράς του δείκτη που τρίβεται πάνω στο δύστροπο καπάκι με κίνδυνο να αποκολληθεί (έχει συμβεί και το κακό είναι ότι δεν το αντιλαμβάνεστε παρά όταν είναι αργά...) 

Ο ΜicroMark.com (USA) διαθέτει ένα μεταλλικό ανοιχτήρι που προσαρμόζεται πάνω στο προβληματικό καπάκι και το ανοίγει σχετικά εύκολα σαν μοχλός, αλλά και πάλι όχι πάντα (και συχνά γδέρνει το καπάκι). Eνα πιο κοινό εργαλείο που αξίζει να δοκιμάσετε είναι ο ταπεινός καρυοθραύστης που μπορεί ήδη να έχετε. Στην αγορά υπάρχουν πολλών ειδών -και πάμφθηνοι από ένα ή δύο ευρώ- και αξίζει να διαλέξετε αυτόν ή αυτούς που εφαρμόζουν καλύτερα στα καπάκια σας.

Αν δεν βιάζεστε γυρίστε το μπουκάλι ανάποδα και στάξτε στη σχισμή μεταξύ καπακιού - μπουκαλιού μερικές σταγόνες διαλυτικού ή διαλυτικό νίτρου (από κάτω βάλτε χαρτόνι για προστασία διότι το διαλυτικό νίτρου καταστρέφει μόνιμα πολλές επιφάνειες αφήνοντας σημάδια σε ξύλινες επιφάνειες και cutting mats). Αφήστε το να δράσει για μερικά λεπτά και δοκιμάστε. Το διαλυτικό εισχωρεί και μαλακώνει το ξεραμένο χρώμα. Αν βιάζεστε βάλτε πάλι διαλυτικό και χώστε προσεκτικά τη μύτη ενός πλακέ κατσαβιδιού στη σχισμή όσο μπορείτε περισσότερο, τεντώνοντας το τοίχωμα του καπακιού. Κάντε μερικές κινήσεις μπρος πίσω με το κατσαβίδι (σαν να θέλετε να λασκάρετε το καπάκι από το γυάλινο τοίχωμα) προσέχοντας να μην σκίσετε ή σπάσετε το καπάκι και φυσικά να μην αυτοτραυματιστείτε από μια απότομη/αδέξια κίνηση. Αυτή η τεχνική είναι αλάνθαστη και όσον αφορά γυάλινα βάζα ή βαζάκια με flat μεταλλικό καπάκι μισής βόλτας! Αν το βάζο είναι μεγάλο αρκεί το πίσω μέρος ενός κουταλιού. Είναι μια αποδεδειγμένα καλή τεχνική στο εργαστήριο - αλλά και στην κουζίνα για να εντυπωσιάσετε το ασθενές φύλο (το καπάκι ανοίγει αμέσως ακόμα και με…δύο δάκτυλα).

Η θερμότητα είναι σύμμαχος σε τέτοιες καταστάσεις (διαστέλλει το ξεραμένο χρώμα) αν και καλό θα είναι να αποφύγετε ισχυρές εστίες (πχ. μάτι κουζίνας) και να προτιμήσετε καλοριφέρ ή σεσουάρ. Με τον τρόπο αυτό θερμαίνουμε όλο το μπουκάλι. Επειδή το καπάκι είναι πλαστικό δεν χρειάζεται να το παρακάνουμε. Μια γρήγορη λύση είναι το επίμονο καπάκι ανάποδα κάτω από βρύση με καυτό νερό για 1-2 λεπτά (προσοχή μην καείτε!). Το καυτό νερό διαστέλει το καπάκι και το ξεραμένο χρώμα. Πιο ασφαλής είναι η λύση με καυτό νερό μέσα σε ένα μπόλ. Γυρίζουμε ανάποδα το προβληματικό μπουκαλάκι και βυθίζουμε το καπάκι στο ζεστό νερό. Μετά από ένα λεπτό επιχειρούμε να το ανοίξουμε. Αν επιμένει το ξαναβυθίζουμε για άλλο τόσο χρόνο. Αυτές οι μέθοδοι με τη θερμότητα είναι ιδανικές για όσους δεν θέλουν να προξενήσουν ζημιά στο καπάκι ή στην ετικέτα του μπουκαλιού, κάτι το σύνηθες με τα μεταλλικά εργαλεία ή το διαλυτικό νίτρου (το οποίο θέλει προσοχή διότι είναι επιθετικό στα περισσότερα πλαστικά). Ένα παράλληλο πλεονέκτημα είναι ότι με την αυξημένη θερμότητα τα (enamel ή lacquer) χρώματα και βερνίκια συμπεριφέρονται καλύτερα, τόσο με πινέλο όσο και με αερογράφο. Για τον ίδιο λόγο προσέξτε πολύ όταν χρησιμοποιείτε χρώμα -και κυρίως βερνίκι- σε πολύ κρύο και υγρό περιβάλλον. Ο κίνδυνος να μην στρώσει/στεγνώσει σωστά είναι πολύ μεγαλύτερος από την πιθανότητα να μην ανοίγουν τα καπάκια σας!

Σε δύσκολες περιπτώσεις εννοείται ότι μπορείτε να δοκιμάσετε και δυο-τρείς από τις παραπάνω μεθόδους ταυτόχρονα (ή σχεδόν ταυτόχρονα). Προσοχή όμως σε ό,τι αφορά την ασφάλειά σας. Για παράδειγμα: πολλοί έχουν μείνει με ένα σπασμένο μισό μπουκάλι στο αριστερό χέρι, αντίχειρα μέσα στο αίμα από πληγή που άφησε το σπασμένο γυαλί (λαιμός) που έμεινε σφηνωμένο στο καπάκι (καθώς αυτό άνοιγε απότομα μετά από υπερβολική προσπάθεια με την πένσα - τανάλια ή τον κάβουρα), ασημί χρώμα στα ρούχα, στα έπιπλα και στο χαλί και…δεν χρειάζεται να συνεχίσουμε! Το μυστικό είναι να μην εξασκούμε υπερβολική δύναμη πάνω στο καπάκι αλλά να κατανοούμε το πώς ακριβώς το εργαλείο (και η μέθοδος που επιλέξαμε) λειτουργούν για να σπάσουν/διαλύσουν το ξεραμένο χρώμα που λειτουργεί ως κόλλα μέσα στο καπάκι.

Μια πολύ δύσκολη περίπτωση είναι το καπάκι σε μπουκάλι με βερνίκι. Αν δεν ανοίγει, τότε καπάκι, ξεραμένο βερνίκι και γυαλί έχουν γίνει σαν ένα σώμα! Τα μπουκαλάκια της Tamiya και της Gunze είναι πολύ επιρρεπή σε αυτό το πρόβλημα. Το βερνίκι είναι πιο «ύπουλο» από το χρώμα διότι τα υπολείμματά του δεν φαίνονται εύκολα πάνω στο στόμιο του μπουκαλιού ώστε να τα σκουπίσουμε.

Αντιθέτως τα μπουκαλάκια της Vallejo – παρόλο που είναι εξ’ολοκλήρου πλαστικά – δεν έχουν πρόβλημα διότι το μικρό, εν είδει σταγονόμετρου, άνοιγμά τους δεν διευκολύνει το χρώμα να φτάσει χαμηλά στις βόλτες και να ξεραθεί εκεί. Αρκεί να θυμόμαστε να σκουπίζουμε το μικρό τους άνοιγμα με μια χαρτοπετσέτα.

Επίσης όσοι χρησιμοποιούν λάδια ζωγραφικής σε σωληνάριο και δεν είναι ιδιαίτερα επιμελείς ή έχουν επί χρόνια αχρησιμοποίητο ένα σωληνάριο, θα έχουν διαπιστώσει και εκεί παρόμοια θέματα. Εδώ το πρόβλημα εστιάζεται στο ότι δεν έχουμε «λαβή», διότι δεν μπορούμε να πιέσουμε πέρα από ένα σημείο το μαλακό σωληνάριο! Συνεπώς φροντίζουμε πάντα για προσεκτικό καθάρισμα, λίγο λιπαντικό στις βόλτες και να μην αφήνουμε το σωληνάριο να ξεχειλίζει ανεξέλεγκτα. Αυτή είναι και η αποτελεσματικότερη μέθοδος: H συντήρηση. Μια φορά το εξάμηνο, κάντε έναν έλεγχο ξεκινώντας με τα πιο παλιά σας χρώματα. Σκουπίστε καπάκια, βάλτε λιπαντικό, εξασκηθείτε στο να μην τα σφίγγετε υπερβολικά, πετάξτε τα προβληματικά/στερεοποιημένα και -με την ευκαιρία- κρατείστε ή ενημερώστε τη λίστα ή το αρχείο για να ξέρετε τι έχετε και τι σας λείπει για τα επόμενα projects.

Aς δούμε τώρα ίσως το πιο επικίνδυνο καπάκι: Aυτό της κυανοακρυλικής κόλλας ή κόλλας στιγμής (τύπου Logo, Locktite, κλπ). Εχουν συμβεί απίθανα και τρομακτικά ατυχήματα με κυανοακρυλική, από συγκολλήσεις δέρματος χεριών μέχρι συγκολλήσεις… βλεφάρων και ματιών, καθώς αυτή η κόλλα στη λεπτόρρευστη μορφή της καταφέρνει να «τρέχει» φτάνοντας στα πιο απίθανα σημεία. Πρόσφατα μοντελιστής πίεσε λίγο παραπάνω ένα από τα super mini σωληνάρια -πασίγνωστης μάρκας- και αυτό άνοιξε (σαν να έσκασε) σε σημείο που δεν μπορούσε να υποψιαστεί (σκίστηκε η πλευρά του σωληναρίου). Η κόλλα που πετάχτηκε έφτασε μέχρι τα βλέφαρά και τις βλεφαρίδες του, που συγκόλλησε στη…στιγμή (το κομμάτι που θέλεις μπορεί να σε παιδεύει επί ώρες!). Ευτυχώς αντέδρασε ψύχραιμα και με κατάλληλη ιατρική βοήθεια δεν είχε συνέπειες πέρα από μια…τρομάρα! Αν φόραγε γυαλιά δεν θα είχε πρόβλημα. Αξίζει λοιπόν όταν χρησιμοποιείτε τέτοιες κόλλες (και άλλα επικίνδυνα υλικά ή εργαλεία) να φοράτε διάφανα πλαστικά γυαλιά προστασίας (και γάντια μιας χρήσης – βλέπε και άλλο σχετικό άρθρο μας) που δεν είναι ακριβά. Εννοείται -μετά από όλα αυτά- ότι αν σας κολλήσει/φρακάρει και δεν ανοίγει με τίποτα καπάκι κυανοακρυλικής κόλλας μη διανοηθείτε να συνεχίσετε να επιμένετε, εξασκώντας υπερβολική δύναμη για να ανοίξετε το σωληνάριο. Προκειμένου να πάθετε ζημιά καλύτερα να το πετάξετε - ειδικά αν το έχετε πολύ καιρό αχρησιμοποίητο. Η πιθανότητα να είναι στερεοποιημένη = άχρηστη η κόλλα είναι πολύ μεγάλη.

Η οριστική λύση στην επικινδυνότητα της κυανοακρυλικής είναι να την αντικαταστήσετε στο 80 – 90% των περιπτώσεων με εποξική των 5 λεπτών που είναι πιο ισχυρή σε βάθος χρόνου και πιο εύκολα διαχειρίσιμη, λόγω του αργότερου χρόνου στεγνώματος, αλλά και πιο ασφαλής. Επίσης η κυανοακρυλική θαμπώνει καλύπτρες και διαφανή τμήματα, ενώ αποδεικνύεται συχνά αδύναμη σε κάποιες ενώσεις όπου εξασκούνται πιέσεις λόγω κακής εφαρμογής η μεγάλου βάρους. Υπάρχουν εποξικές 5 λεπτών άριστης ποιότητας και αξίζει να τις δοκιμάσετε. Η εποξική έχει και το μεγάλο πλεονέκτημα να μην απαιτεί τέλεια εφαρμογή – το αντίθετο της κυανοακρυλικής – και γεμίζει τέλεια τυχόν κενά, καθώς έχει όγκο και ξεχειλίζει ελαφρά. Απλώς μεσολαβεί η διαδικασία ανάμιξης των δύο συστατικών της (resin & hardener). Εκεί όμως βρίσκεται και η πολλαπλή δύναμή της που καμία κυανοακρυλική δεν έχει φτάσει ακόμα.

Σε ότι αφορά τις κυανοακρυλικές: Αν σας βολεύουν να τις χρησιμοποιείτε προτιμήστε τις gel/πυκνόρρευστες και αποφύγετε τις υπερβολικά λεπτόρρευστες – για ευνόητους λόγους. Το σωληνάριο φροντίζουμε να είναι πάντα τοποθετημένο όρθιο σε ασφαλές μέρος, έτσι ώστε η κόλλα να επιστρέφει προς τα κάτω και να μην μένει στο στόμιο, όπου ξεραίνεται και το φράζει. Αν συμβεί αυτό, έχουμε πρόχειρο ένα αιχμηρό εργαλείο - που μπορούμε να φτιάξουμε μόνοι μας προσαρμόζοντας μια μεγάλη βελόνα ραψίματος στη λαβή ενός πινέλου ή σε μια μεταλλική χειρολαβή-εργαλείο υποδοχής πολλαπλών εξαρτημάτων ή στο χειροκίνητο τσοκ (pin vice) των τρυπανιών. Μετά από κάθε κόλληση -και αφού έχουμε κλείσει το καπάκι-  χτυπάμε το στόμιο με το δάκτυλο για να επιστρέψει προς τα κάτω η ποσότητα που έχει μείνει εγκλωβισμένη. Πριν και μετά τη χρήση καθαρίζουμε το στόμιο προσεκτικά με τη βελόνα.

Τέλος κρατάμε πρόχειρο ένα κουτί με αχρησιμοποίητα/ανταλλακτικά καπάκια διαφόρων μεγεθών και αντικαθιστούμε από εκεί κάθε καπάκι που είναι αδύνατο να το καθαρίσουμε ή έχει πάθει ζημιά (σκίσιμο ή χαλασμένες βόλτες) ή απλά το χάσαμε.

Bάζοντας ξανά το (κάθε) καπάκι στη θέση του, ταιριάζει απόλυτα το παλιό ρητό: «δεν θέλει κόπο (ούτε δύναμη) αλλά τρόπο»…