Ο ΩΝΑΣΗΣ και ο ΣΜΗΝΑΓΟΣ Χ, Η Μεταπολεμική Αναγέννηση Της Πολιτικής Αεροπορίας: Aπό την ΤΑΕ στην ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ. Του Αχιλλέα Χεκίμογλου, Εκδόσεις Παπαδόπουλος

Ο ΩΝΑΣΗΣ και ο ΣΜΗΝΑΓΟΣ Χ

Η Μεταπολεμική Αναγέννηση Της Πολιτικής Αεροπορίας: Aπό την ΤΑΕ στην ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ

Του Αχιλλέα Χεκίμογλου

Εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2022 (375 σελίδες)

Γνώρισα τον συγγραφέα την περίοδο που ήμουν στο Γραφείο Τύπου της Olympic Air, ενώ εκείνος κάλυπτε το υπουργείο Μεταφορών για την εφημερίδα «Βήμα». Από την εξαιρετική συνεργασία μας, επί σειρά ετών, αλλά και από τα αναλυτικά ρεπορτάζ του, διέκρινα μια σπάνια μεθοδικότητα και πάθος στη δύσκολη ερευνητική δημοσιογραφία. Το νέο βιβλίο του Αχιλλέα Χεκίμογλου είναι καρπός άλλης μιας επίπονης και συστηματικής προσπάθειας, από έναν άνθρωπο που έχει αποδείξει ότι αγαπά και ενδιαφέρεται για το χώρο της Αεροπορίας.

Η αφορμή, όπως αποκαλύπτει ο ίδιος, δόθηκε πριν από κάμποσα χρόνια και ήταν η αναζήτηση ενός μικρού βιβλίου που είχε εκδώσει ο ιδρυτής της ΤΑΕ, Στέφανος Ζώτος το 1955, την ύπαρξη του οποίου είχε ανακαλύψει τυχαία, διαβάζοντας τα βιβλία των παλιών αεροπόρων. Ωστόσο, δεν μπορούσε να το εντοπίσει πουθενά. Έτσι, ψάχνοντάς το, κατέληξε να έχει συγκεντρώσει σπάνιο αρχειακό υλικό από πλήθος αρχείων - με ένα μεγάλο κομμάτι της έρευνας να έχει γίνει κατά την περίοδο της πανδημίας, κάτι εξαιρετικά δύσκολο λόγω των lockdown και άλλων περιορισμών, που δυσκόλευαν τις επαφές.

H επιμονή ανταμείφτηκε και έτσι έχουμε στα χέρια μας αυτό το πολύτιμο έργο για τη μεταπολεμική αναγέννηση των αερομεταφορών στην Ελλάδα, καθώς για πρώτη φορά στα χρονικά ανοίγουν τα μεταπολεμικά αρχεία της πολιτικής αεροπορίας. Ενώ, λοιπόν, όλοι γνωρίζουν την Ολυμπιακή Αεροπορία, οι περισσότεροι αγνοούν τις λεπτομέρειες, τις ζυμώσεις και το παρασκήνιο που οδήγησαν στη δημιουργία της πασίγνωστης εταιρίας με τους πέντε κύκλους.

Μοχλός εξιστόρησης του βιβλίου είναι ο «πατέρας» της πολιτικής αεροπορίας στην Ελλάδα, ο Στέφανος Ζώτος (ο περίφημος «Σμηναγός Χ»), δημιουργός της ΤΑΕ (Τεχνικαί Αεροπορικαί Εκμεταλλεύσεις), του πρώτου αερομεταφορέα μετά τον Πόλεμο. Ήταν η εταιρία που «γέννησε» την Ολυμπιακή, μέσα από απίθανες παράλληλες και διαδοχικές περιπέτειες, όπως εξιστορούνται με καταπληκτικές λεπτομέρειες από τον συγγραφέα.

Μέσα στις 375 σελίδες ξετυλίγεται όχι ένα, αλλά πολλά νήματα της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής προπολεμικής και μεταπολεμικής εποχής. Με επίκεντρο τον σπουδαίο αυτόν αεροπόρο, το βιβλίο αναδεικνύει το παρασκήνιο μεταξύ πολιτικής και οικονομίας και όλα τα πρόσωπα και τα γεγονότα που οδήγησαν τελικά στη δημιουργία της Ολυμπιακής Αεροπορίας.

Το βιβλίο απορρίπτει τεκμηριωμένα την άποψη ότι η Ολυμπιακή ήταν παρθενογένεση του Ωνάση. Αντίθετα, επιβεβαιώνει ότι η Ολυμπιακή δεν ήταν παρά μία εμπορική μετονομασία της ΤΑΕ και ότι ο Ωνάσης δεν θα είχε παραλάβει αεροπορική εταιρεία, αλλά μόνο βίδες και καλές προθέσεις, εάν δεν είχε προηγηθεί ο Ζώτος, ο οποίος παραδόξως παραμένει μέχρι σήμερα άγνωστος στο ευρύ κοινό.

Ο ρόλος του Ζώτου υπήρξε πάρα πολύ σημαντικός όχι μόνο για την αεροπορία, αλλά και για την εθνική οικονομία εν γένει. Ίδρυσε την πρώτη ελληνική αεροπορική εταιρεία μετά την Απελευθέρωση, αποκατέστησε τις αεροπορικές συγκοινωνίες και έφερε, μάλιστα, στην Ελλάδα την πρώτη ξένη επένδυση μετά τον πόλεμο: εκείνην της αμερικανικής TWA, η οποία χρηματοδότησε και στήριξε με κεφάλαια την ΤΑΕ, σε μία εποχή όπου η Ελλάδα πορευόταν με το δελτίο και έμπαινε στον εμφύλιο.

Επιπλέον, το βιβλίο αποκαλύπτει άγνωστα γεγονότα και λεπτομέρειες της αεροπορικής μας ιστορίας. Ενδεικτικά (διότι υπάρχει πακτωλός άλλων): Τις μυστικές διαπραγματεύσεις που έκανε η Εθνική Τράπεζα με τη σημερινή British Airways για την παραχώρηση των αεροσυγκοινωνιών της Ελλάδας στους Βρετανούς. Τις μετοχικές συγκρούσεις στο εσωτερικό της ΤΑΕ. Την απελευθέρωση της αεροπορικής αγοράς εν μέσω εμφυλίου με τη δημιουργία των εταιρειών ΕΛΛ.Α.Σ και ΑΜΕ. Το πρώιμο ενδιαφέρον του Ωνάση για την αεροπορία. Την πρώτη κρατική παρέμβαση που έκαναν οι Σοφοκλής Βενιζέλος, Σταύρος Κωστόπουλος και Κωνσταντίνος Μητσοτάκης (νεότατος τότε, στο πρώτο του υπουργικό πόστο), όταν ενορχήστρωσαν την συγχώνευση των τριών τότε αεροπορικών. Tον ανηλεή πόλεμο του Παπάγου στον Ζώτο. Τη «δίδυμη» – με την αεροπορία – συγχώνευση της Εθνικής Τράπεζας με την Τράπεζα Αθηνών. Τη σύγκρουση Ωνάση – Νιάρχου για την αεροπορία. Tην άγνωστη πορεία του Ζώτου στο πρώην Βελγικό Κονγκό. Τα απόρρητα παζάρια μεταξύ Καραμανλή και Ωνάση, στα οποία ενεπλάκη και ο Κανελλόπουλος.

Η πιο πάνω περιγραφή αποτελεί μόνο μια εξαιρετικά συμπυκνωμένη σύνοψη και περίληψη των τεκταινομένων που περιγράφονται στο βιβλίο, που θα μπορούσαν κάλλιστα να αποτελέσουν το σενάριο μιας κινηματογραφικής ταινίας, ή ενός μυθιστορηματικού-πραγματικού θρίλερ, από αυτά που δύσκολα μπορεί να φανταστεί ακόμα και ο πιο ταλαντούχος σκηνοθέτης ή συγγραφέας. Όπως ακριβώς η πραγματικότητα συνήθως υπερβαίνει ακόμα και την πιο ξέφρενη φαντασία.

Τα 17 κεφάλαια διαδέχονται το ένα το άλλο σαν πράξεις ενός δραματικού θεατρικού έργου, με ολοζώντανους, πραγματικούς χαρακτήρες. Οι πυκνές και συχνά περίπλοκες επιχειρηματικές λεπτομέρειες, εν μέσω κρατικών χειρισμών, απαιτούν από τον αναγνώστη παράλληλη γνώση της πολιτικής ιστορίας και των γεγονότων που διαδραματίζονταν μαζί με τις πρώτες δονήσεις ζωής της πολιτικής αεροπορίας στην Ελλάδα.

Ξένα συμφέροντα συμπλέκονται με ντόπια επιχειρηματικά, τραπεζικά, κρατικά, κομματικά και πολιτικά, ενώ ιδιωτικά πάθη καθορίζουν καριέρες, ζωές και θανάτους. Το ελληνικό Δημόσιο σε όλο του το μεγαλείο βολοδέρνει ανάμεσα στην επιθυμία να ελέγχει, μαζί με ξένους και τράπεζες, έναν κρατικό αερομεταφορέα, χωρίς να έχει ιδέα από τις ιδιαίτερες επιχειρηματικές και επιχειρησιακές απαιτήσεις του νέου τεχνολογικού μέσου και παράλληλα να θέλει απτά οικονομικά αποτελέσματα, τοποθετώντας όμως δικούς του κομματικούς ανθρώπους σε θέσεις-κλειδιά.

Κοινός παρονομαστής ήταν η ασίγαστη επιθυμία ενός Αεροπόρου να κάνει το όνειρό του πραγματικότητα – με όλα τα προσωπικά του πάθη και λάθη, αλλά και τρομερή θέληση, επιμονή, πείσμα και στοχοπροσήλωση που διαπερνά δεκαετίες ολόκληρες, σαν να ήταν μερικές ημέρες ενός συνηθισμένου ανθρώπου.

Το βιβλίο συνοδεύεται από ένα πολύ ενδιαφέρον και εκτεταμένο ψηφιακό παράρτημα, προσβάσιμο από την ιστοσελίδα του εκδότη, αλλά και από άφθονες επεξηγηματικές παραπομπές σε πηγές, βιβλιογραφία και υποσημειώσεις.

Αν έχετε την επιθυμία να μάθετε την αλήθεια πίσω από τη δημιουργία των βάσεων της πολιτικής αεροπορίας στην Ελλάδα και των μετέπειτα ακρογωνιαίων λίθων, πάνω στους οποίους στηρίχθηκε η ανάπτυξη της Ολυμπιακής τα πρώτα δύσκολα χρόνια, τότε μη χάσετε αυτό το εκπληκτικό έργο.

Όχι μόνο θα το μελετάτε ξανά και ξανά, αλλά κάθε φορά θα ανακαλύπτετε και κάτι νέο στην πολυγωνική επαφή, διατομή και διαπλοκή κράτους, ιδιωτών, Ελλήνων και ξένων σε μια κρίσιμη χρονική περίοδο ανάπτυξης της χώρας. Λεπτομέρειες σημαντικές, η γνώση των οποίων μπορεί να ερμηνεύσει πολλά φαινόμενα της οικονομικής και πολιτικής ζωής της Eλλάδας τα τελευταία 70 χρόνια. - Σ.Κ.

Το βιβλίο μπορείτε να το παραγγείλετε από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος, εδώ.