Mικρασιατική Καταστροφή, του Βλάση Αγτζίδη, Historical Quest 2019
H καταστροφή της μητρόπολης του μικρασιατικού ελληνισμού (μαζί με τις γενοκτονίες των ελληνικών πληθυσμών) άλλαξε τη ροή της Ιστορίας όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και της Δύσης.
Ο διδάκτωρ Ιστορίας Βλάσης Αγτζίδης, στο νέο του βιβλίο, επισημαίνει και αναλύει την παραδοξότητα, να παραμένει το κορυφαίο αυτό γεγονός εξοβελισμένο από την εθνική μας Ιστορία επτά ολόκληρες δεκαετίες μετά.
Η λεκτικά πλουσιότατη γραφή του Βλάση Αγτζίδη είναι εξαιρετικά πυκνή νοημάτων και στοχασμών και απαιτεί ιδιαίτερη εγρήγορση, εστίαση και παρακολούθηση από πλευράς αναγνώστη. Δεν είναι δηλαδή από αυτά τα έργα που μπορείς να τα διαβάσεις με χαλαρή προσέγγιση, πχ. ακούγοντας λίγη μουσική ή… τρώγοντας. Αντίθετα απαιτεί νοητική προετοιμασία για ουσιαστική μελέτη, με σημειώσεις και παράλληλη συνδρομή διαδικτυακών ή άλλων πηγών για διευκρινίσεις/επεξηγήσεις βασικών και συναφών εννοιών και δεδομένων που αναφέρονται καταιγιστικά στο κείμενο και που ενδεχομένως να εμποδίσουν κάποιον από το να διεισδύσει σε αρκετό βάθος.
Προσωπικά θα προτιμούσαμε μια πολύ πιο απλή γραφή, αλλά τότε η έκταση του πονήματος θα ήταν μεγαλύτερη και ογκωδέστερη. Σίγουρα δεν είναι εύκολο να απλοποιήσεις ένα τέτοιο θέμα που τρέχει και αναλύεται παράλληλα με γεγονότα όπως ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, που είχε λήξει ελάχιστα χρόνια πριν (με όλες τις συνέπειες στην περιοχή), τις συνθήκες, τις γεωστρατηγικές ισορροπίες, αλλά κυρίως τις προκαταλήψεις, ως και το ρατσισμό μέρους των δυνάμεων εξουσίας στην Ελλάδα.
Ο αναγνώστης βυθίζεται σταδιακά σε ένα σύμπαν αλληλοσυμπλεκόμενων συμφερόντων, πολιτικών παρανοήσεων αλλά και αδιαφορίας, που θα οδηγήσουν τον ελληνισμό σε τραγικά λάθη και παραλείψεις, όπως η από τότε τραγική απουσία ενιαίας εθνικής γραμμής-στρατηγικής, εν αντιθέσει με τους νεότουρκους που βάσισαν το μέλλον τους ακριβώς στη χάραξη ενός ωμού αλλά ρεαλιστικού σχεδίου, πλήρως εναρμονισμένου με αυτό των μεντόρων τους, κυρίως Γερμανών εθνικιστών, αλλά και επιχειρηματικά στυγνών εκμεταλλευτών της όλης διαμορφούμενης κατάστασης στην ευρύτερη περιοχή.
Ο συγγραφέας τονίζει και παραλληλίζει τον τότε αποσυντονισμό της ελληνικής διπλωματίας με την μετέπειτα -έως σημερινή- κατάσταση ηθελημένης αγνωσίας (ιστορικός αγνωστικισμός και αρνητισμός) για το πώς θα έπρεπε -και πρέπει- να χειριστούμε το πρόβλημα που κληρονομήσαμε και εν μέρει μεγενθύναμε με τα λάθη μας.
Οι μελέτες για τη Μικρασιατική Καταστροφή που φιλοξενούνται στην έκδοση αυτή, επιχειρούν να φωτίσουν αφενός τις αιτίες της Ήττας και αφετέρου τους λόγους που κάνουν σχεδόν αδύνατη τη διαμόρφωση ενός κοινού ερμηνευτικού αφηγήματος. Η αδυναμία αυτή, αλλά και τα ενοχικά σύνδρομα, δημιούργησαν μια "κατασκευασμένη λήθη", ως απόρροια της ανάγκης των δυνάμεων που οδήγησαν στη Μικρασιατική Καταστροφή, για κοινωνική αμνησία.
Οι διάφορες προσεγγίσεις κινούνται ακόμα σε ανταγωνιστικές κατευθύνσεις. Παρότι μας χωρίζουν σχεδόν εκατό χρόνια από τα γεγονότα που συνέβησαν στο χώρο της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης κατά την τελευταία φάση της οθωμανικής κατάρρευσης (κίνημα Νεότουρκων το 1908 - καταστροφή Σμύρνης τον Σεπτέμβρη του 1922) η αναζήτηση των αιτιών της ασυμφωνίας αποτελεί μια πρόκληση. Η απάντηση δεν μπορεί να είναι άλλη από την παρουσίαση του συνόλου των παραμέτρων που διαμόρφωσαν τη σύνθετη εξίσωση εκείνης της εποχής.
Αυτές τις παραγνωρισμένες πλευρές επιχειρεί να ανιχνεύσει η έκδοση, που βασίζεται σε τρία κείμενα που μετετράπηκαν σε κύρια κεφάλαια:
Στο πρώτο κεφάλαιο με τίτλο "Όταν ο Γληνός "συνάντησε" τη Λούξεμπουργκ: Προσεγγίζοντας το Ζήτημα της Ανατολής και το κίνημα των Νεότουρκων", συγκρίνονται οι απόψεις της Ρόζας Λούξεμπουργκ και του Δημήτρη Γληνού για το Ανατολικό Ζήτημα, καθώς και άλλων Ελλήνων σοσιαλιστών εκείνης της περιόδου, όπως ο Γεώργιος Σκληρός και ο Νίκος Γιαννιός.
Στο δεύτερο κεφάλαιο: "Από τον Δραγούμη στον Μπεναρόγια: Το αντιπολεμικό - αντιμικρασιατικό συναίσθημα στην Ελλάδα και η συμβολή του στη Μικρασιατική Καταστροφή", επιχειρείται η αποτύπωση των συγκλίσεων και αποκλίσεων των πολιτικών δυνάμεων.
Ο επιζήμιος, υπονομευτικός ρόλος του πρώϊμου Κομμουνιστικού Κόμματος (ΣΕΚΕ) στην μικρασιατική εκστρατεία -που κατέληξε ως καταστροφή- τονίζεται και αναλύεται ιδιαίτερα και ο αναγνώστης θα αποκομίσει πολύτιμες γνώσεις. Επίσης τονίζονται οι ενδοελληνικές αντιθέσεις με τις ανταγωνιζόμενες ελληνικές ελίτ, η διάλυση του ελληνικού στρατού, οι αλλοπρόσαλλες επιλογές των κυβερνήσεων Γούναρη/Πρωτοπαπαδάκη και γενικά η πολιτική εγκατάλειψης των Ελλήνων της Μικράς Ασίας στο έλεος του Κεμάλ.
Oι Νεότουρκοι αντιμετώπιζαν τους Ελληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ως «εσωτερικά καρκινώματα». Η νεοτουρκική μιλιταριστική-εθνικιστική ακροδεξιά, παρότι μειοψηφική, εφάρμοσε κατά γράμμα τις εντολές της Γερμανίας και κατάφερε να κυριαρχήσει βίαια στη φιλελεύθερη τουρκική πτέρυγα που είχε την αποδοχή προοδευτικών στοιχείων της ελληνικής και αρμενικής κοινότητας. Κύριοι υποστηρικτές των βίαιων τάσεων των Νεότουρκων είναι οι Γερμανοί, οι οποίοι συμμαχούν με το τουρκικό εθνικιστικό κίνημα, επιδιώκοντας το ξαναμοίρασμα του παλιού κόσμου, των αγορών και των αποικιών και την οικονομική τους κυριαρχία στην Εγγύς Ανατολή με την εξαφάνιση των μόνων ανταγωνιστών τους, των Ελλήνων και των Αρμενίων.
Ο γερμανικός καπιταλισμός, μέσω της Deutsche Bank, διεισδύει στη Μικρασιατική ενδοχώρα και καπηλεύεται την αγροτική οικονομία, ενώ παράλληλα αναλαμβάνει τον έλεγχο του νεοτουρκικού στρατεύματος.
Στην ουσία η συντριβή του ελληνικού στρατού δεν ήταν απέναντι μιας ισχνής νεοτουρκικής δύναμης, αλλά το αναμενόμενο αποτέλεσμα μιας ανίερης γερμανο-τουρκικής καπιταλιστικής/εθνικιστικής συμμαχίας, προκειμένου να υφαρπάξουν την ανθούσα μικρασιατική ελληνική οικονομία και να αχρηστέψουν τους Ελληνες ανταγωνιστές τους.
Από το 1911 οι ιδεολόγοι νεότουρκοι ερωτοτροπούσαν με τις αντιλήψεις περί υπερανθρώπου του Νίτσε, ενώ κατέστρωναν το πρόγραμμά τους για την εξόντωση των χριστιανικών κοινοτήτων. Χρόνια αργότερα, ακριβώς το ίδιο θα ονειρευτεί ο Αδόλφος Χίτλερ, στρεφόμενος κατά πάντων των μειονοτήτων, εντός και εκτός Γερμανίας!
Τραγική ειρωνία ότι η Θεσσαλονίκη υπήρξε η κοιτίδα των Νεότουρκων, με τον Εβραίο Μπεναρόγια και την Φεντερασιόν (εβραϊκή εργατική οργάνωση που απορροφήθηκε από το ΣΕΚΕ/ΚΚΕ) να ενισχύουν ένοπλα το κίνημά τους, ενώ υποστήριζαν την αυτονόμηση της Μακεδονίας και τη μη προσάρτηση της Θεσσαλονίκης στο ελληνικό κράτος. Η εβραϊκή Φεντερασιόν συνέβαλε στη δημιουργία του ΣΕΚΕ, δηλαδή το μετέπειτα ΚΚΕ.
Ο Δημήτριος Γούναρης και ο Ιων Δραγούμης εθελοτυφλούν και πέφτουν στην παγίδα να οραματιστούν ουτοπικά σχέδια ελληνο-τουρκικής συνεννόησης με σκοπό τη δημιουργία ελληνο-οθωμανικής ομοσπονδίας (ελληνοτουρκισμός). Ετσι εναντιώνονται στον Βενιζέλο που πρεσβεύει προφητικά ότι το συμφέρον της Ελλάδας είναι με τους δυτικούς συμμάχους και στην επέκταση των ορίων του ελληνικού κράτους εις βάρος των Οθωμανών.
Εν μέσω του Α’ ΠΠ είχε ξεκινήσει η εθνοκάθαρση & γενοκτονία των χριστιανών από τους Νεότουρκους. Ετσι φθάνουμε στο μεγάλο Εθνικό Διχασμό το καλοκαίρι του 1916, με την αποπομπή του Βενιζέλου και το μοίρασμα του ελληνικού κράτους σε δύο μέρη: Moναρχικό φιλογερμανικό της Αθήνας (με το βασιλιά) και φιλελεύθερο φιλοσυμμαχικό της Θεσσαλονίκης (με τον Ε. Βενιζέλο). Με τον ναυτικό αποκλεισμό και την επέμβαση των συμμάχων επικρατεί ο Βενιζέλος και επιστρέφει στην Αθήνα θριαμβευτής το 1917.
Ωστόσο η αντιπολίτευση (γερμανόφιλοι και φιλομοναρχικοί, ΓΕΣ, Ι. Μεταξάς, Ι. Δραγούμης, γερμανική πρεσβεία, γερμανόφιλοι κατάσκοποι) εξαγοράζουν τον ελληνικό Τύπο και εξακολουθούν να κατευθύνουν τις μάζες.
Η ήττα των Νεότουρκων με τη λήξη του Α΄ΠΠ θα κορυφώσει την ακραία ρατσιστική τους ιδεολογία, κατά παρόμοιο τρόπο που στη Γερμανία οι ναζιστές εξέφραζαν το κίνημα δυσαρέσκειας για την σκληρή Συνθήκη των Βερσαλιών. Κοινή και διαχρονική μοίρα Τούρκων και Γερμανών: Ο δικτάτορας Κεμάλ και ο δικτάτορας Αδόλφος.
Τέλος, στο τρίτο κεφάλαιο, που έχει ως τίτλο "Η άρνηση της προσφυγικής Μνήμης", διερευνάται το φαινόμενο της αντίδρασης προς τα πολιτικά και ιστορικά ζητήματα που έθεσαν οι προσφυγικές οργανώσεις από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του '80.
Το βιβλίο συμπληρώνεται από αρκετά πλούσιο φωτογραφικό υλικό και μια εξαιρετικά εκτενή όσο και ενδιαφέρουσα βιβλιογραφία που θα ανοίξει την όρεξη του φιλομαθούς αναγνώστη για περισσότερα.
Αν θέλετε να πλουτίσετε τις γνώσεις -αλλά κυρίως το στοχασμό σας- για το παρασκήνιο της μικρασιατικής καταστροφής, το πρίν και το μετά, μην χάσετε αυτό το βιβλίο.
Θα το βρείτε εδώ και στη λίστα βιβλιοπωλείων της Historical Quest (στην ίδια ιστοσελίδα δεξιά) εδώ.
Σωτήρης Κωνσταντινίδης
Περιεχόμενα
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄. Όταν ο Γληνός "συνάντησε" τη Λούξεμπουργκ: Προσεγγίζοντας το Ζήτημα της Ανατολής και το κίνημα των Νεότουρκων
Ο Δημήτρης Γληνός
Η Λούξεμπουργκ για το εθνικό ζήτημα, το δικαίωμα απόσχισης και το Ανατολικό Ζήτημα
Η δομή της οθωμανικής κοινωνίας
Για το κίνημα των Νεότουρκων και τον γερμανικό ιμπεριαλισμό
Οι θέσεις των Γληνού και Σκληρού
Η Λούξεμπουργκ για τη Ρωσική Επανάσταση
Λένιν vs Λούξεμπουργκ;
Δύο γραμμές για το Ανατολικό Ζήτημα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄. Από τον Δραγούμη στον Μπεναρόγια: Το αντιπολεμικό-αντιμικρασιατικό συναίσθημα στην Ελλάδα και η συμβολή του στη Μικρασιατική Καταστροφή
Η οθωμανική κοινωνία στα τέλη του 19ου αιώνα
Ενδοελληνικές αντιθέσεις
Τουρκικός εθνικισμός και γερμανικός ιμπεριαλισμός
Ο πόλεμος, ο ιμπεριαλισμός και οι λαοί
Μπεναρόγια, Δραγούμης και Νεότουρκοι
Η φιλογερμανική ουδετερότητα της Ελλάδας
Ο Δραγούμης, τα Νοεμβριανά του '16 και τα αντιμικρασιατικά στερεότυπα
Μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο
Δραγούμης και Πουλιόπουλος
Η σοβιετική στάση
"Σφυρί δρεπάνι/ελιά στεφάνι"
Μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920
Η επιρροή της Κομιντέρν στο ελλαδικό κομμουνιστικό κίνημα
Η πολιτική στο μικρασιατικό μέτωπο
Οι ευθύνες για την ήττα
Η απαγόρευση εξόδου των ελληνικών πληθυσμών από τη Μικρά Ασία και η παράδοσή τους στους κεμαλικούς
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄. Η άρνηση της προσφυγικής Μνήμης
Το "κενό"
Κατ' αρχάς: ΤΙ ΕΓΙΝΕ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ;
Διαιώνιση και μετασχηματισμός του Τραύματος
Οι πρόσφυγες στη Μεταπολίτευση!
Χρήσεις και καταχρήσεις της Γενοκτονίας
Παραναγνώσεις, παραδηλώσεις, προσβολές και αδιέξοδα
Η κατάρρευση του κομμουνιστικού κόσμου και η εμφάνιση αντιπροσφυγικών θέσεων
Ο Πόντος ως στόχος του διαφοριστικού ρατσισμού
Όταν οι ερευνητές εκθέτουν τους πληροφορητές τους
Υπάρχει "ιδιότυπος ποντιακός εθνοτισμός";
Η προσφυγική Μνήμη ως πεδίο αντιπαράθεσης
"Η νεοελληνική αμηχανία και η γεφύρωση του χάσματος"
Το πραγματικό ζήτημα
Βιβλιογραφία
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ σύγχρονης ιστορίας, βραβευμένος από την Ακαδημία Αθηνών. Έχει εκδώσει πολλά βιβλία, έχει συμμετάσχει σε συλλογικές εκδόσεις και έχει δημοσιεύσει περισσότερα από 300 άρθρα και κείμενα. Μελετά την Παρευξείνια Διασπορά, τη Μικρασιατική Καταστροφή, τις ελληνόφωνες ομάδες στη σύγχρονη Τουρκία (κρητική, μακεδονική, ποντιακή και κυπριακή) και την Ελληνική Διασπορά.
Mικρασιατική Καταστροφή, του Βλάση Αγτζίδη, Historical Quest 2019
Λιανική Τιμή 15,50€ (αρχική, χωρίς έκπτωση) 14€ (με την έκπτωση)
ISBN13 9786185088460
Εκδότης HISTORICAL QUEST
Σειρά ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Χρονολογία Έκδοσης Απρίλιος 2019
Αριθμός σελίδων 392
Διαστάσεις 20x14
Επιμέλεια ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ Κ. ΓΙΑΝΝΗΣ
